Agressie in de thuisverpleging: een onderschat probleem
De zorgsector staat al jaren bekend als een veeleisende werkomgeving. Medewerkers combineren een hoge werkdruk met emotioneel belastende situaties. Daarbovenop krijgen ze vaker dan in andere sectoren te maken met grensoverschrijdend en agressief gedrag. Ook in de thuisverpleging is dit helaas een realiteit die niet langer genegeerd kan worden.
Cijfers die zorgen baren
Uit de meest recente Vlaamse werkbaarheidsmonitor (SERV, 2023) blijkt dat medewerkers in zorg en welzijn bovengemiddeld vaak slachtoffer zijn van grensoverschrijdend gedrag. In vergelijking met de algemene arbeidsmarkt liggen de cijfers verontrustend hoog:
- Lichamelijk geweld: 19,4% (t.o.v. 6,8% in andere sectoren)
- Intimidatie of bedreiging: 25,9% (t.o.v. 17,9%)
- Ongewenst seksueel gedrag: 10,3% (t.o.v. 3,6%)
- Pestgedrag: 12,1% (t.o.v. 9,7%)
Specifiek in de sector van de gezins- en bejaardenhulp – waar ook de thuisverpleging onder valt – blijkt vooral ongewenst seksueel gedrag een belangrijk probleem te zijn. Maar liefst 11,3% van de medewerkers kreeg hiermee te maken, bijna vijf keer meer dan het Vlaamse gemiddelde.
Deze cijfers tonen aan dat thuisverpleegkundigen en zorgverleners die aan huis komen een bijzonder kwetsbare groep zijn. Het werken in de privésfeer van patiënten maakt hen immers extra blootgesteld aan grensoverschrijdend gedrag.
Waarom is thuisverpleging extra kwetsbaar?
Thuisverpleegkundigen werken vaak alleen, zonder directe collega’s of leidinggevenden in de buurt. Dat betekent dat er geen getuigen zijn wanneer agressie of grensoverschrijdend gedrag zich voordoet. Bovendien bevinden zij zich in de intieme leefomgeving van de zorgontvanger, wat de machtsbalans anders maakt dan in een ziekenhuis of woonzorgcentrum.
Daarnaast zijn er andere risicofactoren:
- Afhankelijkheidsrelatie: patiënten zijn afhankelijk van zorg, waardoor emoties zoals frustratie of machteloosheid soms omslaan in agressie.
- Eenzaamheid en psychische problemen bij zorgontvangers vergroten het risico op verbaal of fysiek geweld.
- Onvoorspelbaarheid: elke thuissituatie is anders, en de verpleegkundige weet nooit exact wat hij of zij zal aantreffen.
De impact op zorgverleners
De gevolgen van agressie en grensoverschrijdend gedrag zijn niet te onderschatten. Ze leiden vaak tot werkstress, emotionele uitputting en burn-outklachten. Uit het SERV-rapport (2023) blijkt dat 44,6% van de werknemers in zorg en welzijn stressklachten ervaart, terwijl 16,8% burn-outsymptomen vertoont.
Voor thuisverplegers kan dit extra zwaar wegen: zij keren na een incident vaak terug naar hun auto of het volgende huis, zonder de mogelijkheid om het meteen met collega’s te bespreken. Dat vergroot het gevoel van isolement.
Nood aan preventie en ondersteuning
Het is duidelijk dat er meer aandacht moet komen voor veiligheid en welzijn van thuisverplegers. Wat heeft de sector nodig:
- Training en vorming rond omgaan met agressie en grensoverschrijdend gedrag.
- Meldsystemen die laagdrempelig zijn en waar medewerkers zich gehoord voelen.
- Psychosociale ondersteuning na incidenten, bijvoorbeeld via een vertrouwenspersoon of externe dienst.
- Beleidsmatige erkenning van het probleem, zodat er ruimte komt voor structurele oplossingen en preventie.
Tot slot
Thuisverpleging is een onmisbare pijler in onze gezondheidszorg. Het is dan ook cruciaal dat de professionals die dit werk dagelijks uitvoeren zich veilig en gewaardeerd voelen. Cijfers maken duidelijk dat grensoverschrijdend gedrag een groot probleem is maar ook dat er dringend nood is aan een cultuur waarin dit bespreekbaar wordt gemaakt en waarin zorgverleners actief ondersteund worden.
Meer weten? Grensoverschrijdend en agressief gedrag in de Vlaamse Social Profit in cijfers | Icoba